Türkiye Irak ilişkileri ivme kazanıyor

Türkiye Cumhuriyeti Bağdat Büyükelçisi Fatih Yıldız, Türkiye ve Irak ilişkilerinin yakın geleceğini aksam.com.tr'den  Ezgi Aşık'a değerlendirdi. Yıldız, "Ceyhan boru hattının yeniden işlev haline getirilmesi ve bu çerçevede aynı hattan gitmek üzere yeni bir boru hattının inşa edilmesi Irak tarafının da öncelikli konularından bir tanesi. Türk müteahhitlerin öncelik verdiği alanlardan birisi. Kerkük-Ceyhan boru hattı yeniden inşa edilecekse bunu Türk şirketlerin yapması bizim de desteklediğimiz bir husus, konuyla ilgili Irak tarafıyla görüşüyoruz." ifadesini kullandı.

Irak-Türkiye İş Forumunun iki ülke ilişkilerine yansıması nasıl olacak?

2019 yılı iyi başladı, Türkiye'ye ilk teması Irak Cumhurbaşkanı Berham Salih gerçekleştirmiştir. Bunun ardından dışişleri bakanımız Bağdat, Basra ve Erbil'e gitti. Erbil ziyareti, Eylül 2017 yılındaki referandumdan sonra ilk ziyaretti, mayıs ayında Irak Başbakanı Türkiye'ye gitti. Önceki yıllara göre yapılan temaslar kıyaslandığında ilişkiler eski haline döndü diyebiliriz. Daha önceki ziyaretler siyaset ve güvenlik ağırlıktaydı, ticarete, ekonomiye ve yatırıma yeterince odaklanmıyordu. Bu anlamda Irak-Türkiye İş Forumu önemli kilometre taşıydı. Bu yılın son çeyreğinde cumhurbaşkanımızın ziyaretini bekliyoruz.

"SINIR KAPISI VE TİCARET YOLU BERABERİNDE CANLILIĞI GETİRİYOR"

Irak-Türkiye İş Forumunda Ovaköy Sınır Kapısı'nın yeniden açılması gündemdeydi. Sayın Pekcan (Ticaret Bakanı), konuyla ilgili "hemen açalım" vurgusu yaptı. Ovaköy Sınır Kapısı'nın yeniden açılması nasıl olacak ve süreç nasıl ilerleyecek? Türkiye Cumhuriyeti ve Irak bu konuda nasıl adımlar atacak?

Ovaköy Sınır Kapısı'na sadece ticaret boyutuyla bakmıyoruz, ticaret tabi ki çok önemli. Tek ticari sınır kapımız var. Irak ile 13 milyon doların üzerinde bir ticaret hacmimiz var, en büyük dördüncü ihracat noktamız dolayısıyla kapıların açılması ve sayılarının artması ticaret boyutunda çok önemli.

Diğer önemli boyut ise imar konusudur. Irak'a rehabilitasyon boyutunda DEAŞ'ten etkilenen bölgelerde ikinci kapı ve güneye giden yolun ekonomik olarak bir canlandırmaya getirilmesi.  Sınır kapısı ve ticaret yolu dediğimiz şey beraberinde bir canlılığı getiriyor.

Planladığımız yol Türkiye'deki ekonomik havzasının devamı niteliğinde olacak. Bu konu Sayın Bakanın (Ruhsar Pekcan) her görüşmesinde gündemindeydi, bizim kurgumuz kafamızda hazır. Irak tarafında merkezci hükümet tarafından istikrarlı gibi gözükse de ülkedeki mevcut sistemden dolayı Bağdat ve Erbil'in birbiriyle koordine olması lazım, son zamanlarda birçok konuyu zaten ele alıyorlar.

"BU ALANDA YILLIK CİROMUZ 306 MİLYON DOLAR CİVARINDA"

Irak-Türkiye İş Forumunda yeni işbirlikleri oldu mu?

İşbirliği boyutunda sahada ve arazide iş insanlarımız, ihracatçılarımız, Irak'taki ithalatçılar sahadaki birçok olumsuzluğa rağmen kendi aralarında yürütüyorlar. Olumsuzluktan kastım, nakliye ve gümrüklerde yaşanan sıkıntılar, bunlar hala devam ediyor. Bakan düzeyinde, iş insanları düzeyinde, idari yönetimin bir araya gelmesi bu sorunların karşılıklı olarak görüşülmesine imkan verdi.

İki gümrük uygulaması vardı, Irak'ta mallar kuzeyden girerken bir tane gümrük olması gerekiyor, gümrükte gümrük vergisi aldıktan sonra Irak Kürt Bölgesel Yönetimi'nden (IKBY) tekrar bir vergiye tabii oluyordu. Bağdat ve Erbil'in bu konu üzerindeki anlaşmazlıkları ortadan kaldı, artık tek vergi var fakat bu uygulamanın da iyileştirilmeye ihtiyacı var. Bir de ticaretin önünde bazı engellemeler vardı, mesela son dönemde yumurta konusu ön plandaydı.

"IRAK'IN PİYASASINI VE İHTİYAÇLARINI ÇOK İYİ BİLİYORUZ"

Türkiye yumurta ihracatının yüzde 71'ni Irak'a yapıyor, yıllık cirosu 306 milyon dolar civarında. Mayıs ayından beri yumurtada bir yasaklanma ve tavuk ürünlerinde yüzde 50'ye varan bir gümrük uygulaması vardı. Bu da Türkiye'deki üreticiyi sıkıntıya sokan bir durumdu. Ekonomi diplomasisinde Irak'ın piyasasını çok iyi bilen ülkeyiz.  Irak tarafının en kısa zamanda kendi iç değerlendirmesini yapacağını ve Türkiye'den tekrar ithalata başlayacağına inanıyorum. Çünkü Irak yerel üretimiyle Irak'ın ihtiyaçlarını karşılayabilecek durumda değil. Neticesinde yerel üreticiyi desteklemek adına alınan önemlerle dengede götürülmesi gerekiyor.

"BUNU SAĞLAYABİLECEK EN İYİ ÜLKE TÜRKİYE"

Peki, ikili diplomatik temaslardan sonra bölgede neler değişebilir?

Irak-Türkiye İş Forumunda iş adamları karşılıklı olarak birbirleriyle etkileşimini gerektiren görüşmeler yaptı. ABD işgalinden sonra uzun bir dönem Türkiye'nin ticaret ve yatırım altyapısını daha çok kuzeyde Irak Kürt Bölgesel Yönetimi'ni (IKBY) odakladığını görüyorduk. Ülke nüfusunun büyük bir bölümü güneyde. Burada ilk defa iş formu düzenlenmesi çok önemli. Türk iş adamları Bağdat'a, Basra'ya, Kerbela'ya ve Necef'e girerek buralarda ticaret yapacak hem de coğrafi olarak yapması gerektiğini bilecek.

Bu coğrafyalarda sonuç almak için gerçekten sabır, istikrar ve sebat gerekiyor. Biz bunu yapıyoruz ve devamını getirmek durumundayız. İş adamlarımızda bunu gayet iyi anlıyor, Türk iş adamları Bağdat'taki fuarlara gidiyor.

Müteahhitlik sektöründe önemli alanlardan bir tanesi, nisan ayı sonunda bir müteahhitlik formu yaptık. Şu anda Irak'ta 3 milyon yeni konuta ihtiyaç var. Bunu sağlayacak en iyi ülkelerden bir tanesi Türkiye'dir.  Şubat 2018'dee Kuveyt'te Irak'ın yeniden imar edilmesi için bir konferans düzenlendi. Dünyadaki katılımcılar arasında en büyük taahhütte bulunan ülke bizdik.

"YOLUN FİNANSMANI BU FONDAN KARŞILANABİLİR"

Türkiye Cumhuriyeti olarak Irak'ın yeniden inşa edilmesi için 5 milyar dolar vereceğiz. Bu konuyu biraz açabilirsiniz? Bunun stratejik olarak önemi ne olacak?

5 milyar dolar hibe değil, kredidir. Uzun vadede geri ödemeli ve düşük faizli ödemeler... Türkiye'nin ikinci kapıdan güneye doğru inen bir yoldan bahsettim, bu yolun finansmanı böyle bir fondan karşılanabilir. Bu tip kredilerdeki önemli hususlardan biri kredi veren ülkenin mallarının ve hizmet veren sektörlerin istihdam edilmesidir. Dolayısıyla hem Irak'ın yeniden imarına katkıda bulunacağız hem de kendi üreticimize, ihracatçımıza, müteahhitimize alan açmış olacağız.

HAT İNŞASINI TÜRK ŞİRKETLER YAPABİLİR

Irak ile ilişkilerimizde Kerkük petrolleri de önemli konu başlıklarından bir tanesi. Bu konuyla ilgili neler söyleyebilirsiniz?

Kerkük petrolü şu anda Türkiye üzerinden dünya piyasalarına çok küçük miktarda da olsa ulaşıyor, günde yüz bini, yüz yirmi bin varili geçmiyor. Kerkük petrolünün kapasitesine baktığınız bu küçük bir miktar. Bu petrol hattı şu anda Irak Kürt Bölgesel Yönetimi'nin (IKBY) içinden geçiyor. Aslında Kerkük-Ceyhan boru hattı başka bir hattır, bu eski hat DEAŞ işgali yüzünden işlenemez durumda. Birinci önceliklerden biri Kerkük-Ceyhan boru hattını yeniden işlevsel hale getirmek. Bunu işlevsel hale getirdiğimiz noktada Kerkük petrolü dünya piyasasına Türkiye üzerinden tam kapasitesiyle aktarılacak.

Ceyhan boru hattının yeniden işlev haline getirilmesi ve bu çervecede aynı hattan gimek üzere yeni bir boru hattının inşa edilmesi Irak tarafınında öncelikli konularından bir tanesi. Türk müteahhitlerin öncelik verdiği alanlardan birisi. Kerkük-Ceyhan boru hattı yeniden inşa edilecekse bunu Türk şirketlerin yapması bizim de desteklediğimiz bir husus, konuyla ilgili Irak tarafıyla görüşüyoruz.

Türkiye ve Irak arasında diplomasi trafiği yaşanıyor. En son olarak Irak Kürt Bölgesel Yönetimi (IKBY) Neçirvan Barzani Türkiye'ye geldi ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile temasta bulundu. İkili ilişkilerin yakın geleceğini bir büyükelçi olarak nasıl öngörüyorsunuz? Türkiye Irak'tan, Irak Türkiye'den ne bekliyor?

Türkiye ve Irak ilişkileri hiçbir zaman sorunsuz olmadı. Dünyadaki herhangi bir ülkeye bakın mesela Kanada ile ABD bile baksanız mutlaka onlarında bir sorunu vardır. Irak'tan sorunları gidermek için ortaya irade koymasını ve hareket etmesini bekliyoruz. Gördüğünüz ziyaret yoğunluğuyla aslında Türkiye-Irak ilişkileri bu anlamda önemli yönde ilerliyor. İlişkimiz kapsamlı sadece ekonomi, ticaret değil, terörle mücadele, su, ulaştırmaya kadar birçok farklı alanda işbirliği imkanımız var.

2017 referandumundan sonra ortaya net bir şekilde koyduğumuz tavırla Irak'ın toprak bütünlüğü ve birliği bizim için önemli. O dönemde referandum girişimini güçlü şekilde reddettik. Neçirvan Barzani'nin ziyareti o tarihten bugüne ilk defa gerçekleşti, dolayısıyla bunlar normalleşmenin işareti.

Sınır ötesindeki terörle mücadelemiz devam ediyor, devam eden mücadelede yerel unsurlar ve yerel Irak unsurları vardı. Bu ziyareti okuma şeklimiz şu neticede biz Irak'ın parçası olan Irak Kürt Bölgesel Yönetimi ile (IKBY) geçmişte olan ilişkimizi sürdüreceğiz. Irak'ın bir parçası, bundan sonra ilişkilerimizde bunu gözeterek devam ettireceğiz. Bölgede sağlıklı ilişkilerin kurulması, Türkiye ve Irak ilişkileri açısından önemli.

aksam.com.tr