14 günde 13 deney... Uzay istasyonunda mesai başladı

Türkiye'nin ilk insanlı uzay misyonu kapsamında aralarında astronot Alper Gezeravcı'nın da bulunduğu 'Axiom 3' mürettebatını taşıyan Dragon kapsülü, 36 saatlik yolculuğun ardından Uluslararası Uzay İstasyonu'na (UUİ) kenetlendi; yeni bir aşamaya geçildi. Gezeravcı, 14 gün boyunca 13 deney yapacak. Söz konusu dene teklifleri Türk akademisyen ve araştırma görevlerinden geldi; Türkiye Uzay Ajansı ve TÜBİTAK Uzay uzmanları tarafından değerlendirilip kabul edildi. Bu deneyler, mikro yer çekimi ve uzay ortamında insan genetiği, insan sağlığı, biyoloji gibi alanlarda olacak. TÜBİTAK Uzay, Axiom Space ve NASA ile koordineli şekilde yürütülecek deneylerin listesi ve detayları ise şöyle sıralandı:

1. UYNA - Yeni nesil alaşımlar

Uzay için yeni nesil alaşımlar deneyinde yüksek sıcaklıklara dayanıklı alaşımların üretilmesi üzerine çalışılacak. Deneyin, uzay, havacılık ve savunma sanayii için malzeme geliştirilmesine katkı sağlaması hedefleniyor.

2. EXTREMOPHYTE - Tuz Gölü bitkisi incelemesi

Tuz Gölü'nde yetişen S. Parvula bitkisinin uzayda tuz ve stres etkenlerine verdiği tepkiler araştırılacak. Bitkinin tuz içeriği yüksek Ay ve Mars toprağının iyileştirilmesinde kullanılabilir.

3. METABOLOM - Astronotların uzaydaki değişimi

Bu deneyde uzayda düşük yer çekimi, radyasyon, beslenme, uykusuzluk gibi çevresel etkenlere maruz kalan astronotların fizyolojik ve biyokimyasal değişimleri araştırılacak.

4. ALGALSPACE - Uzay ve Antarktika karşılaştırması

Tek hücreli canlıların Antarktika ve uzaydaki büyüme verileri karşılaştırılarak. İlk kez kutup algleri uzaydaki deneyde kullanılacak.

5. gMETAL - Katı-akışkan karışımlar

Kimyasal tepkime olmayan koşullarda, katı parçacıklar ile akışkanlar arasında homojen bir karışım oluşturulmasında yerçekimi etkisi araştırılacak. Bununla uzay araçlarında itki sistemlerinin verimini artırması hedefleniyor.

6. MİYELOİD - Uzay radyasyonunun kansere etkisi

Uzay yolculukları kanser benzeri kronik inflamasyon yaşatıyor. Bu durumda 'Miyeloid' kökenli baskılayıcı hücreler yüksek düzeyde üretilerek, bağışıklıkta baskılama oluşturup inflamasyonu ilerletiyor. Deneyle birlikte bağışıklık anlamında bu hücrelerin düzeyinin ölçülmesi ve etkilerinin değerlendirilmesi hedefleniyor.

7. PRANET - Propolisin antibakteriyel etkisi

Çeşitli rahatsızlıklarda kullanılan propolisin mikro yer çekiminde bakteriler üzerindeki etkisi araştırılacak.

8. UzMAn - Yeni nesil alaşımlar

Zorlu koşullara adapte olabilen mikroalg türlerinin, yerçekimsiz ortamda büyümeleri ve dayanıklılıkları, metabolik değişiklikleri incelenecek. Bu anlamda karbondioksit ve oksijen üretim özellikleriyle, yaşam destek sistemi geliştirilmesi hedefleniyor.

9. MESSAGE - Yerçekimsiz ortamda etkilenen genler

Yerçekimsiz ortamdan etkilenen ve henüz işlevi keşfedilmemiş bitkilerin genleri incelenecek. Ayrıca bağışıklık hücrelerinden hangilerinin de uzay ortamından direkt olarak etkilendiğinin tespit edilmesi hedefleniyor.

10. OKSİJEN SATURASYONU - Yapay zeka destekli oksijen hesaplaması

Yapay zeka desteği ile verilen havanın oksijen seviyesi hesaplanarak, mikro yerçekiminin neden olduğu değişimler ve sorunların tanımlanması hedefleniyor.

11. CRISPR-GEM - Mikro yerçekiminde bitkilerin gen verimliliği

Bitkiler uzay görevlerinde insanlık için büyük önem taşıyor. Yiyecek, temiz hava ve benzeri amaçlarla uzayda yetiştirilecek bitkilerin, bu ortamda yaşayacağı streslere karşı CRISPR gibi modern gen düzenleme tekniklerinin kullanılması amaçlanıyor.

12. VOKALKORD - Yerçekimsizliğin sebep olduğu rahatsızlıklar

SES frekans değişiminden rahatsızlıkların tespit edilmesi amaçlanıyor. İnsan sesinde meydana gelen frekans değişimlerinden, yapay zeka desteği ile rahatsızlıkların belirlenebilmesi hedefleniyor.

13. MİYOKA - Mikro yerçekimde kurşunsuz lehimleme

Gezeravcı, UUİ'de gerçekleştireceği bu deneyde, bir elektronik devre kartı üzerine, kurşunsuz bir bileşen lehimleyecek. Görev sonrası lehimlenen kartlar, TÜBİTAK UZAY tarafından incelenecek.

İLK BAĞLANTI CUMHURBAŞKANI ERDOĞAN'LA

Astronot Alper Gezeravcı, UUİ'de geçirdiği zaman boyunca Türkiye ile en az 7 kez iletişime geçecek; ilk görüşmesini Cumhurbaşkanı Erdoğan'la yapacak. Gezeravcı, ailesinin yanı sıra Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mehmet Fatih Kacır'la da bir görüşme gerçekleştirecek. Gezeravcı, Bursa'daki Gökmen Uzay Havacılık Eğitim Merkezi ve Ankara'daki Tübitak Uzay Merkezi ile de iletişim kuracak. Ayrıca Samsun, Kocaeli, Hatay, Diyarbakır, Konya ve Balıkesir'den üniversite, lise ve ortaokul öğrencileriyle deneyimlerini paylaşacak.

Cumhurbaşkanı Erdoğan, fırlatma öncesi karantinada bulunan Gezeravcı'yla video konferans aracılığıyla görüşmüştü.

400 KM YUKARIDAN HATIRA FOTOĞRAFI

Yeryüzünden 400 km yukarıda bulunan Alper Gezeravcı, uzaydan Bakü, Konya, Ankara, İstanbul, Çanakkale'nin fotoğraflarını çekecek. Memleketi Mersin Silifke ile Ağrı Dağı'nı da fotoğraflayacak.

HEDEF 2026'DA YERLİ ARAÇLA UZAYA GİTMEK

Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından 2021'de ilan edilen Milli Uzay Programı kapsamında Ay'a ilk temasın sağlanması hedefi için çalışmalar sürüyor. Türkiye, 2026'da Ay'a ilk yerli uzay aracını göndermeyi planlıyor. Ay Projesi için hibrit itki sistemi, uçuş bilgisayarı ve pek çok yerli uydu ekipmanı geliştirilecek. Ay yüzeyine sert iniş yapacak uzay aracı, milli imkanlarla üretilecek. Ayrıca yeni nesil uydu geliştirme alanında dünyayla rekabet edebilecek ticari bir marka ortaya çıkarılması hedefleniyor.

'600 MİLYAR DOLARDAN PAY ALACAĞIZ'

Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mehmet Fatih Kacır, Milli Uzay Programı'na ilişkin açıklama yaptı. En önemli hedeflerinden birinin uzay sanayini geliştirmek olduğunu belirten Kacır, "600 milyar doları aşan uzay ekonomisinden daha fazla pay alacağız" ifadesini kullandı.