Etkin ve yapıcı eleştirilerde bulunmak

Eleştiri denildiği zaman birçoğumuzun aklına bir eser, bir kişi ya da bir durum hakkında beğenmeme amaçlı olumsuz düşüncelerin ortaya konulması şeklinde yanlış bir algı gelmektedir. Oysa eleştiri yapmak bir konu hakkında hem olumlu hem de olumsuz yanları dengeli bir şekilde ortaya koyabilmektir. Tüm bunların yanında eleştiri olgunlaşma ve gelişim için hayatın gerekli bir parçasıdır. Fakat bir konuda eleştiri yaparken itici olmamak için dikkat edilmesi gereken noktalar bulunmaktadır. Çünkü söylenilen şeyin ne olduğundan çok, nasıl söylendiğinin çok daha önemli olduğu konusunda çoğumuz hemfikiriz. Ve konu eleştiri olunca ince ve kırılgan bir buzun üzerinde yürüdüğünüzü hissetmeniz kaçınılmazdır.

Kabul edelim, nasıl yapılırsa yapılsın eleştiri almak ya da vermek bir denge gerektiriyor. Bende bu hafta eleştiri yaparken itici olmamak üzerine nelere dikkat etmeliyiz bunları sizin için derledim.

BU KURALLAR ÖNEMLİ

Kendinizi ve eleştirdiğiniz kişiyi iyi tanıyın.

Eğer karşınızdaki kişinin bir konuda herhangi bir eksikliği varsa ve kendinizi bu alanda yetkin görmüyorsanız, eleştiride bulunmaktan kaçınmanız iyi olabilir. Ayrıca eleştiri yaparken karşınızdaki insanın bilgi birikimini ve onun eleştiri yaptığınız konudaki yetkinliğini de göz önünde bulundurmalısınız. Aksi takdirde istenmeyen tartışmalara girebilir, içinden çıkamayacağınız durumlarla karşı karşıya kalabilirsiniz.

Kişilere değil, davranışlara ve durumlara odaklanın.

Eleştirilerde belki de en sık yapılan hatalardan ve/veya gözden kaçan detaylardan biri ilgili konuya odaklanmak yerine eleştirilen kişiyi hedef almak olabilir. Eleştirmeye başladığınızda durumla ilgili geribildirim verirken konuşmanızın devamında farkında olmayarak karşınızdaki kişiye saldırıya geçmediğinizden emin olun. Örneğin, "Çok sıkıcı bir konuşmacısın." demek yerine, "Sunumlarında daha fazla görsel kullanarak dikkat çekici hale getirebilirsin." diyebilirsiniz. Bu, karşınızdaki kişinin potansiyel olarak saldırıya uğradığı hissini önlemeye yardımcı olabilir. Eleştiri yaparken kişilerin direk kişilik özellikleri ve karakterlerine yönelik söylenen her eleştiri sizin içinden çıkamayacağınız iletişim çatışmalarına dönüşebilir.

Doğru zaman mı buna karar verin.

"Zamanlama" yaşamdaki birçok alanda olduğu gibi eleştiri yapmak konusunda da oldukça önemli bir kriterdir. Çok erken davranmak ya da çok geç kalmak, yapacağınız eleştirilerin değerini belirlemektedir ve karşınızdaki kişi ile aranızdaki ilişkiyi olumsuz etkileyebilir. Örneğin, hala geliştirilme süreci devam eden bir projeye en başından yıkıcı eleştiriler yapmanız ya da önemli bir sunum öncesi iş arkadaşınızın moralini bozabilecek şekilde geribildirim vermeniz, hem bireysel hem kurumsal anlamda negatif sonuçlar doğurabilir. Bu zamansız eleştiriler sizin de kişiliğinize yönelik eleştirilerin gelmesine ve sizin değersizleşmenize neden olacaktır. Bu nedenle, geribildirimlerinizi doğru zamanda yapmaya gayret etmeniz gerekir.

Açık ve anlaşılır bir dil kullanın.

Birini eleştirirken dolaylı yollarla eleştirdiğinizi belli etmeye çalışmanız; çok fazla süslü kelimeler kullanmanız hem yanlış anlaşılmalara neden olabilir hem de vermek istediğiniz mesajın yerine ulaşmasını engelleyebilir. Bu nedenle eleştirileri yaparken açık, net ve anlaşılır bir dil kullanmak eleştiri dilinizin daha anlaşılır ve içtenlik ifade ettiğini hissettirmiş olursunuz. Ayrıca eleştiri yaparken ortam da çok önemlidir, birebir konuşmaları "ben dili ile" tercih etmeniz daha olumlu karşılanacaktır. Kalabalık bir sosyal ortamda yapacağınız eleştiriler yanlış anlaşılmaya sebep olacaktır. Buna ek olarak beden diliniz ile cümlelerinizin tutarlı olmasına dikkat edin.

Sandviç metodunu kullanın.

"Sandviç metodu"nu daha önce duymadıysanız, birçok alanda kullanabileceğiniz, faydalı ve etkili bir teknik olduğunu belirtmek isterim. Bu teknikte, birini eleştirirken önce olumlu yorum sonra geliştirilebilecek bir geribildirim vermek önemlidir. Örneğin, bir iş arkadaşınıza müşteri ilişkileride çok başarılı olduğunu söyleyebilir, toplantılarda sunumlarını geliştirebileceklerini ekleyebilir ve ilerlemeyi görmek için çok heyecanlı olduğunuz gerçeğiyle konuşmanızı şekillendirebilirsiniz. Olumludan geliştiriciliğe doğru hafif bir geçiş sağlar. Böylece, eleştiriniz, iki pozitif arasında "sandviç" edilir ve bu da onu daha az sert gösterir.

Unutmayın; Her insan biricik ve özeldir tıpkı bir parmak izi gibi eşi benzeri yoktur. Her konuda olduğu gibi, eleştirinin de fazlası zararlı olabilir; hassas bir denge ile önerilerimi dikkate alırsan daha yapıcı bir tutum içerisinde iletişim kurabilirsiniz.

Kimya Çiftçi Dumlu / Sosyolog-Aile Danışmanı